Język turecki (Türkçe) –
język aglutynacyjny
, należący obok m.in.
azerskiego
i
turkmeńskiego
, do grupy
oguzyjskiej
języków tureckich
.
Posługuje się nim 75 mln osób na całym świecie (w samej
Turcji
60 milionów). Mówią nim grupy pochodzenia tureckiego na Bałkanach (
Bułgaria
,
Macedonia
i
Rumunia
[1]) oraz emigranci w takich krajach jak:
Niemcy
,
Francja
,
Irak
,
Wielka Brytania
,
Holandia
,
Cypr Północny
(
Cypr
),
Austria
,
Belgia
,
Australia
,
Grecja
,
Arabia Saudyjska
,
Szwajcaria
,
Rosja
,
Szwecja
,
Dania
,
Kanada
,
Azerbejdżan
,
Egipt
,
Kirgistan
,
Izrael
,
Kosowo
,
Włochy
,
Norwegia
,
Japonia
,
Liban
i
Ukraina
.
Historia
Język turecki rozwijał się na terenie
Anatolii
od
XI wieku
, to jest od opanowania tych terenów przez plemiona tureckie pod wodzą
Seldżuków
.
Od
XIX wieku
trwał proces dostosowywania języka pisanego do mówionego, oczyszczania go z zawiłych konstrukcji oraz słów pochodzących z
arabskiego
i
perskiego
. Poszukiwano przy tym słów rdzennie tureckich lub wykorzystywano zapożyczenia z języków zachodnioeuropejskich, między innymi z
języka francuskiego
. Proces ów zwany "oczyszczaniem" przybrał na sile w latach
20.
i
30.
XX wieku
, podczas rządów prezydenta
Kemala Atatürka
.
Od
1928
język turecki zapisywany jest za pomocą
alfabetu tureckiego
, opartego na
literach łacińskich
. Alfabet turecki ma 29 liter.
Zarys fonetyki
Język turecki nie posiada głosek, które mogłyby sprawiać trudności w przybliżonej wymowie. Współczesny język turecki posiada 29
głosek
.
Głoska | Polski odpowiednik/wymowa |
---|
a | a |
b | b |
c | dż |
ç | cz |
d | d |
e | e |
f | f |
g | g |
ğ | tzw. miękkie g (po samogłoskach: a, ı, o, u) oznacza, że poprzedzająca samogłoska ma być wymawiana długo; po samogłoskach: e, i, ö, ü wymawiane jest jak pol. j |
h | h |
ı | y (właściwie
[ɯ]
) |
i | i |
j | ż |
k | k (w otoczeniu samogłosek a, ı, o, u wymawia się twardo; w otoczeniu samogłosek e, i, ö, ü wymawia się miękko) |
l | l |
m | m |
n | n |
o | o |
ö | składamy wargi jak do głoski o i wymawiamy e |
p | p |
r | r |
s | s |
ş | dźwięk pośredni między sz a ś |
t | t |
u | u |
ü | składamy wargi jak do głoski u i wymawiamy i |
v | w |
y | j |
z | z |
W języku tureckim akcent pada z reguły na ostatnią sylabę. Daszek ^ nad samogłoskami a, u, i (â, û, î) oznacza zmiękczenie wymowy poprzedzającej spółgłoski, np. kâr [kiar]; w niewielkiej ilości przykładów oznacza długą samogłoskę.
Samogłoska i nie zmiękcza poprzedzającej ją spółgłoski s (jak w sinus).
Znak apostrofu ' wskazuje granicę między nazwą własną, a sufiksem, który jest do niej dołączony.
Liczebniki i czas
Liczebniki
Lp | Liczebnik główny | Liczebnik porządkowy |
---|
0 | sıfır | (brak) |
1 | bir | birinci |
2 | iki | ikinci |
3 | üç | üçüncü |
4 | dört | dördüncü |
5 | beş | beşinci |
6 | altı | altıncı |
7 | yedi | yedinci |
8 | sekiz | sekizinci |
9 | dokuz | dokuzuncu |
10 | on | onuncu |
11 | on bir | on birinci |
20 | yirmi | yirminci |
30 | otuz | otuzuncu |
40 | kırk | kırkıncı |
50 | elli | ellinci |
60 | altmış | altmışıncı |
70 | yetmiş | yetmişinci |
80 | seksen | sekseninci |
90 | doksan | doksanıncı |
100 | yüz | yüzüncü |
200 | iki yüz | iki yüzüncü |
1000 | bin | bininci |
10000 | on bin | on bininci |
Miesiące
Polski | Turecki |
---|
styczeń | ocak |
luty | şubat |
marzec | mart |
kwiecień | nisan |
maj | mayıs |
czerwiec | haziran |
lipiec | temmuz |
sierpień | ağustos |
wrzesień | eylül |
październik | ekim |
listopad | kasım |
grudzień | aralık |
Dni tygodnia
Polski | Turecki |
---|
poniedziałek | pazartesi |
wtorek | salı |
środa | çarşamba |
czwartek | perşembe |
piątek | cuma |
sobota | cumartesi |
niedziela | pazar |
Święta religijne i państwowe
Polski | Turecki |
---|
Wszystkich Świętych | Azizler Günü |
Święto Wniebowstąpienia | Miraç Kandili |
Wigilia Bożego Narodzenia | Noel Arifesi |
Boże Narodzenie | Noel Günü |
Wielkanoc | Paskalya |
Wielka Niedziela | Paskalya Pazartesi |
Wielki Piątek | Mübarek Cuma Günü |
Wielki Post | Büyük Perhiz |
Niedziela Palmowa | Palmiye Pazari |
Nowy Rok | Yılbaşı |
Ramadan | Ramazan |
Święto Ofiary | Kurban Bayramı |
Święta Noc | Kandil Gecesi |
Święto Republiki | Cumhuriyet Bayramı |
Dzień zwycięstwa | Zafer Bayramı |
Przypisy
- ↑ nie zawsze zaliczana do krajów Bałkańskich
Bibliografia
- Stachowski Marek: Gramatyka języka tureckiego w zarysie, Kraków 2007.
- B. Podolak, P. Nykiel: Kieszonkowy słownik turecko-polski polsko-turecki, Kraków 2008.
Zobacz też